Bilim insanları, buradan yola çıkarak iklim değişikliği sonucu besin kıtlığı yaşanmaması için hangi eserlerin değişen hava şartlarına daha kolay ahenk sağladığını inceliyor.
Peki bir bitkinin başkasından daha sağlam olmasını sağlayan nedir?
BBC sunucusu ve bitkibilimci James Wong, Dünya’nın en dirençli bitkilerini araştırdı.
1. Mars’ta bile yaşayabilen antik bitki örtüsü
Almanya’da bilim insanlarının Mars’ta hayatta kalabilecek kadar dirençli olabileceğini söylediği iki tip bitki var: Yosun ya da kaya mantarları ile fotosentez yapabilen siyanobakteriler.
Araştırmacılar, İsviçvre ve Antarktika’dan bu iki bitkinin örneklerini alarak, çok kuraklık, düşük hava basıncı, güneş ışınımları ve sıklıkla değişen hava sıcaklıkları üzere Kızıl Gezegen’e ilişkin şartları yarattıkları bir ortama koydular.
Bu iki ilkel bitki çeşidi, yalnızca yaşama tutunmakla kalmadı, birebir vakitte fotosenteze devam ederek bitkilerin yaşamsal faaliyetlerini sürdürebildiler.
2. Uzun ömür için klonlama
Dünyada bilinen en eski bağımsız canlı ağacın doğu Kaliforniya’daki 5 bin 60 yıldan fazladır hayatta olan bristlecone çamı olduğu düşünülüyor.
Ancak bitkiler için hakikaten uzun ömürlü diyebilmemiz için, klonlama metoduna başvurmamız gerekiyor.
Bu sistemde, ağaçlar klonlanarak, genetik olarak türdeşleri olan ve tıpkı kök sistemiyle birbirine bağlanan aaçlarla birlikte hayatını sürdürebiliyor.
Klonlanmış koloniler binlerce yıl yaşayabiliyor. Örneğin ABD’nin Utah eyaletindeki Pando kolonisinin yaklaşık 80 bin yıllık olduğu, California’daki Jurupa meşe ağaçlarının da yaklaşık 13 bin yıllık olduğu düşünülüyor.
3. Kılık değiştiren ‘canlı taşlar’
‘Canlı taş’ olarak da bilinen altıntaşlar, renkli çakıl taşlarına benzedikleri için bu isme layık görülmüş.
Güneydoğu Afrika kökenli bu inanılmaz organizmalar için “kılık değiştiriyorlar” denebilir. Böylelikle öbür canlılar tarafından ısırılmamak ismine kendilerini gizleyebiliyor, kayalık tabanlarda ya da çöl şartlarında da ayakta kalabiliyorlar.
Bu bitkilerin, büyük kısmı yer altında olsa da, zirve kısımları toprağın dışında olduğu için, güneş ışığını alıp güce çevirebiliyorlar.
Araştırmacılar, altıntaşların daima toprağın altına hem de üstüne parlak ışık sistemi kurulursa gelecekte daha da dirençli bitkilere dönüşebileceklerini umuyor.
4. İklim değişikliği nedeniyle kakao kahve çekirdeğinin yerini alabilir
Sıcaklık artışları kahve çekirdeklerinin değerli bir kısmını öldürse de, onun yerini alabilecek daha dirençli bir eser var: Kakao.
Bilim insanları kahve yapraklarının sıcaklara dayanmakta zorlandığını, sıcaklıklar arttıkça kaliteli kahve çekirdeği üretmenin de zorlaştığını söylüyor. Bu da binlerce kişinin gelir kaynağını kaybedebileceği manasına geliyor.
Öte yandan El Salvador ve Nikaragua üzere birtakım ülkeler çoktan kakaoya geçti bile.
Birkaç yıl sonra sabah kahvesi sipariş ettiğinizde yerine bir ‘shot’ sıcak çikolata verilirse şaşırmayın.
5. Birtakım ağaçlar yangın sayesinde yaygınlaşıyor
Okaliptus ağaçları sağlam oldukları üzere tehlikeliler de.
Antik Yunan lisanında, “ateş bitkileri” manasına gelen profitler ailesinin bir çeşidi olan okaliptuslar, orman yangını sırasında hayatta kalabildikleri üzere, bazen de soylarını sürdürebilmek ismine üremek için yangına muhtaçlık duyabiliyorlar.
Bu ağaçlar doğal yangın başlatıcılar olarak da biliniyor zira ürettikleri yağ ve reçine çok kolay alev alabiliyor. Kuru yapraklarını dökmesi de alevlerin daha da yayılmasıyla sonuçlanıyor.
Alevlerin yaydığı ısı bu ağaçların tohum kapsüllerin harekete geçirirken, öteki bitki ve ağaçlardan farklı olarak fidanlar yakılmış toprağın altında büyüyorlar.
6. Bitkiler nükleer faciaya dayanabilir
Radyasyon canlı hücrelere ziyan verdiği ve DNA’larını bozduğu için bitkilerin bir nükleer kaza sonrası canlı kalabilmesi mümkün gelmiyor olabilir.
Ancak 1986 yılındaki Çernobil nükleer faciasının tesirlerini inceleyen araştırmacılar, birtakım bitkilerin nükleer serpinti karşısında dahi yok olmadığını ortaya koydu.
Keten tohumu ve soya fasülyesini inceleyen araştırmacılar, bu bitkilerin nükleer serpintiye maruz kalmış ortamda dahi biyolojilerini etraftaki şartlara adapte edebildiğini gördü.
Bilim insanları, bu bitkilerin, gezegenimiz milyonlarca yıl evvel çok daha yüksek radyasyona maruzken geliştiğini, bu yüzden de nükleer güce dayabildiklerini savunuyor.
7. Tohumlar 32 bin yıl dayanabiliyor
Rus bilim insanları, bir sincabın toprağın altına gömdüğü tohumları kullanarak, kuşağı 32 bin yıl evvel tükenen bir bitkiyi hayata döndürmeyi başarmıştı.
Aşırı soğuk iklimleri seven Silene stenophylla çeşidi çiçekli bitkiler Siberya’daki donmuş bir ırmağın kenarında bulunmuştu.
Araştırmacılar, tohumlardan aldıkları dokuları yeni bitkiler filizlendirmek için kullandılar. Bu bitkiler daha sonra kendi kendine üreyebilir oldu.
Uzmanlar Kuzey Kutbu’ndaki kuşağı tükenen birçok bitkinin kalıntılarını kullanarak buradaki başka bitkileri de hayata döndürebileceklerini umuyor.